Ο ηλιακός φόρος και η ιδιοκατανάλωση ηλεκτρικού ρεύματος στην Ισπανία: Τι έχει αλλάξει από την κατάργησή του;

Στα τέλη του 2015, το Υπουργικό Συμβούλιο ενέκρινε το Βασιλικό Διάταγμα 900/2015, το οποίο επέβαλε τα λεγόμενα «εφεδρικά διόδια» στην αυτοκατανάλωση ενέργειας, πιο γνωστό ως «Φόρος ηλίου». Ο κανονισμός αυτός εξαπέλυσε έντονες διαμάχες, επηρεάζοντας ιδιαίτερα αυτούς που παρήγαγαν τη δική τους ενέργεια μέσω φωτοβολταϊκών ηλιακών εγκαταστάσεων. Αν και οι κανονισμοί καταργήθηκαν το 2018, συνεχίζουν να αποτελούν θέμα συζήτησης λόγω των επιπτώσεών τους στην ανάπτυξη των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας στην Ισπανία.

Αυτός ο φόρος επιβράδυνε σημαντικά την επέκταση της ηλιακής ενέργειας στην Ισπανία, μια από τις χώρες με το μεγαλύτερο ηλιακό δυναμικό στην Ευρώπη. Η ιδιοκατανάλωση φωτοβολταϊκών, η οποία θα μπορούσε να ήταν μια ισχυρή λύση για τη μείωση της εξάρτησης από ορυκτές πηγές, επηρεάστηκε από αυτόν τον κανονισμό.

Τι είναι ο φόρος ήλιου;

Ο ηλιακός φόρος ήταν ένας συντελεστής που εφαρμοζόταν σε ηλιακές εγκαταστάσεις συνδεδεμένες στο ηλεκτρικό δίκτυο που υπερέβαιναν τα 10 kW εγκατεστημένης ισχύος. Αυτό περιελάμβανε τόσο σπίτια όσο και επιχειρήσεις. Η αιτιολόγηση της κυβέρνησης βασίστηκε στο γεγονός ότι όσοι παρήγαγαν τη δική τους ηλεκτρική ενέργεια συνέχισαν να εξαρτώνται από το δίκτυο σε συγκεκριμένες ώρες, όπως τη νύχτα ή τις συννεφιασμένες μέρες, και ως εκ τούτου έπρεπε να συνεισφέρουν στη συντήρησή του.

Ο ηλιακός φόρος δεν επηρέασε τις μικρές εγκαταστάσεις, όπως αυτές με ισχύ κάτω των 10 kW ή εκείνες που βρίσκονται στα Κανάρια Νησιά, τη Θέουτα και τη Μελίγια. Ωστόσο, η ευρεία εφαρμογή του στην υπόλοιπη χώρα θεωρήθηκε τροχοπέδη για την ιδιοκατανάλωση και τη μετάβαση προς ένα πιο βιώσιμο ενεργειακό μοντέλο.

Ο αντίκτυπος του ηλιακού φόρου

Η δημιουργία του ηλιακού φόρου επί της κυβέρνησης του Μαριάνο Ραχόι και του Υπουργού Βιομηχανίας Χοσέ Μανουέλ Σόρια σηματοδότησε ένα πριν και το μετά στην ανάπτυξη της ηλιακής ενέργειας στην Ισπανία. Μέχρι το 2015, η Ισπανία ήταν πρωτοπόρος στη μετάβαση προς τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, ιδίως τα φωτοβολταϊκά, με κίνητρα και επιδοτήσεις που προώθησαν την εγκατάσταση ηλιακών συλλεκτών. Ωστόσο, μετά την επιβολή αυτού του φόρου, η εγκατάσταση νέων φωτοβολταϊκών σταθμών μειώθηκε δραστικά.

Χώρες με λιγότερους ηλιακούς πόρους όπως η Γερμανία άρχισαν να ξεπερνούν την Ισπανία στην εγκατάσταση ηλιακών συλλεκτών, παρά τις τεράστιες δυνατότητες που παρουσίαζε η Ισπανία για να ηγηθεί αυτής της αγοράς. Στην πραγματικότητα, πριν από την οικονομική κρίση και τις πολιτικές λιτότητας, η Ισπανία ήταν στην πρώτη γραμμή των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας. Η επιβολή του φόρου επιβράδυνε αυτή την ανάπτυξη.

Το επιχείρημα της κυβέρνησης για τον ηλιακό φόρο

Ο υπουργός José Manuel Soria υπερασπίστηκε τα εφεδρικά διόδια υποστηρίζοντας την ισότητα στο ηλεκτρικό σύστημα. Σύμφωνα με την κυβέρνηση, αν και οι ίδιοι οι καταναλωτές παρήγαγαν ενέργεια, παρέμειναν συνδεδεμένοι στο δίκτυο σε περιόδους που δεν μπορούσαν να παράγουν αρκετή ηλεκτρική ενέργεια, οπότε έπρεπε να συνεισφέρουν στη συντήρηση της υποδομής.

Αν και αυτό το επιχείρημα φαινόταν λογικό στην αρχή, πολλοί τομείς επεσήμαναν ότι αγνόησε τα οφέλη της ιδιοκατανάλωσης, όπως η μείωση των εκπομπών CO2 και η αποκέντρωση της παραγωγής ενέργειας, που μείωσαν το φορτίο στο ηλεκτρικό δίκτυο.

Συνέπειες του ηλιακού φόρου

Για πολλούς οργανισμούς, όπως η Greenpeace, ο ηλιακός φόρος ήταν ένα μέτρο που τιμωρούσε τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας. Πριν από το Βασιλικό Διάταγμα, υπήρχαν ήδη διοικητικά εμπόδια και έλλειψη κινήτρων που επιβράδυναν την ανάπτυξη της ιδιοκατανάλωσης στην Ισπανία. Με την έλευση των εφεδρικών διοδίων, οι επενδύσεις σε αυτήν την τεχνολογία αποθαρρύνθηκαν περαιτέρω.

Οι μικρές εγκαταστάσεις δεν μπορούσαν να πουλήσουν την πλεονάζουσα ενέργεια που παρήγαγαν, πράγμα που σήμαινε ότι η επιπλέον ηλεκτρική ενέργεια χρησιμοποιήθηκε δωρεάν από μεγάλες εταιρείες ηλεκτρικής ενέργειας, οι οποίες στη συνέχεια το πουλούσαν στην τιμή της αγοράς. Αυτό ωφέλησε τις εταιρείες ηλεκτρικής ενέργειας ενώ έβλαψε τους μικρούς παραγωγούς.

Επιπλέον, για οικιακή εγκατάσταση φωτοβολταϊκών, τα διόδια ανήλθαν σε περίπου 9 ευρώ ανά κιλοβάτ ισχύος, γεγονός που πρόσθεσε ένα σημαντικό επιπλέον κόστος στη χρήση των ηλιακών συλλεκτών. Στις βιομηχανικές εγκαταστάσεις, ο οικονομικός αντίκτυπος ήταν ακόμη μεγαλύτερος.

Κινήσεις πριν από την κατάργηση του φόρου

Από την εφαρμογή του ηλιακού φόρου, υπήρξε έντονη αντίθεση από περιβαλλοντικές οργανώσεις, κλαδικές ενώσεις και πολιτικά κόμματα της αντιπολίτευσης. Η πίεση αυξήθηκε έως ότου, το 2018, η κυβέρνηση Pedro Sánchez κατάργησε τον φόρο μέσω του Βασιλικού Διατάγματος 15/2018.

Εκτός από την εξάλειψη του φόρου, οι νέοι κανονισμοί εισήγαγαν μέτρα για την προώθηση της ιδιοκατανάλωσης, διευκολύνοντας τις διοικητικές διαδικασίες και επιτρέποντας τη συλλογική ιδιοκατανάλωση, γεγονός που επέτρεψε στις γειτονικές κοινότητες να μοιράζονται τις ηλιακές τους εγκαταστάσεις.

Θα μπορούσε να αποφευχθεί ο φόρος του ήλιου σε άλλες χώρες;

Η Ισπανία ήταν η μόνη χώρα στην Ευρώπη που εφάρμοσε φόρο στην ηλιακή ιδιοκατανάλωση. Άλλα έθνη της ηπείρου επέλεξαν πολύ πιο ευνοϊκές πολιτικές για τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας:

• En Πορτογαλία, η ιδιοκατανάλωση είναι αφορολόγητη εάν δεν υπερβαίνει το 1 MW και η πλεονάζουσα ενέργεια αμείβεται με το 90% της αγοραίας τιμής.
• En ΓερμανίαΑκόμη και μεγάλες εταιρείες ηλεκτρικής ενέργειας όπως η E.ON προσφέρουν υπηρεσίες που επιτρέπουν στους ίδιους τους καταναλωτές να αποθηκεύουν την ηλιακή ενέργεια που παράγεται.
• En Γαλλία, τα έργα ιδιοκατανάλωσης παρέχονται μέσω διαγωνισμών και πριμοδοτήσεων για την υπερβάλλουσα ενέργεια που διαχέεται στο δίκτυο.

Αυτές οι πιο προοδευτικές προσεγγίσεις διευκόλυναν την επέκταση της ηλιακής ενέργειας σε αυτές τις χώρες, ενώ ο ηλιακός φόρος επιβράδυνε σημαντικά την ανάπτυξη στην Ισπανία.

Αντίκτυπος της κατάργησης του ηλιακού φόρου

Η κατάργηση του ηλιακού φόρου τον Οκτώβριο του 2018 πανηγυρίστηκε ευρέως, καθώς δεν σήμαινε μόνο την κατάργηση των εφεδρικών διοδίων, αλλά και τη θέσπιση μέτρων που ευνόησαν την ιδιοκατανάλωση. Μεταξύ των μέτρων αυτών ξεχώρισαν η απλοποίηση των διαδικασιών, η εισαγωγή της συλλογικής ιδιοκατανάλωσης και η δυνατότητα αντιστάθμισης του πλεονάσματος της παραγόμενης ενέργειας.

Έκτοτε, οι φωτοβολταϊκές εγκαταστάσεις έχουν αυξηθεί κατά 80%, επίσης λόγω των νέων επιδοτήσεων και της μεγαλύτερης ευαισθητοποίησης για την ενεργειακή βιωσιμότητα. Σήμερα, η ιδιοκατανάλωση είναι μια βιώσιμη και κερδοφόρα επιλογή στην πλειονότητα της χώρας.

Τρέχοντα μέτρα για την προώθηση της αυτοκατανάλωσης

Μετά την κατάργηση του φόρου, η κυβέρνηση συνέχισε να προωθεί την αυτοκατανάλωση με διάφορες πρωτοβουλίες:

• Πλεονασματική αποζημίωση: Οι εταιρείες ηλεκτρικής ενέργειας είναι πλέον υποχρεωμένες να αποζημιώνουν τους αυτοκαταναλωτές για την ενέργεια που διοχετεύουν στο δίκτυο, γεγονός που έχει μειώσει τον χρόνο απόσβεσης των εγκαταστάσεων.
• Διοικητική απλούστευση: Οι διαδικασίες για τη νομιμοποίηση των εγκαταστάσεων έχουν εξορθολογιστεί, επιτρέποντας στους καταναλωτές να αυτοκαταναλώνουν σε σύντομο χρονικό διάστημα.
• Συλλογική αυτοκατανάλωση: Οι κανονισμοί επιτρέπουν πλέον σε πολλούς χρήστες να μοιράζονται μια ηλιακή εγκατάσταση, μειώνοντας το κόστος και ενθαρρύνοντας την υιοθέτησή της σε γειτονικές κοινότητες.

Αυτές οι διατάξεις αποτελούν μέρος ενός ρυθμιστικού πλαισίου ευθυγραμμισμένου με τις κατευθυντήριες γραμμές της Ευρωπαϊκής Ένωσης, το οποίο υποστηρίζει την ιδιοκατανάλωση ως βασική λύση για την ενεργειακή μετάβαση του κοινοτικού μπλοκ.

Χάρη σε αυτά τα μέτρα, τα σπίτια και οι εταιρείες στην Ισπανία απολαμβάνουν μεγαλύτερη ενεργειακή ανεξαρτησία και σημαντικές μειώσεις στους λογαριασμούς ηλεκτρικής ενέργειας, γεγονός που συμβάλλει επίσης σημαντικά στην καταπολέμηση της κλιματικής αλλαγής.