Η πυρηνική (22,6%), η αιολική ενέργεια (19,2%) και η καύση άνθρακα (17,4%) ήταν οι τρεις κορυφαίες τεχνολογίες για την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας το 2017. Αυτό αντανακλούσε ένα ιδιαίτερο μείγμα ανανεώσιμων και μη ανανεώσιμων πηγών ενέργειας στο ενεργειακό μείγμα της οποίας η ισορροπία επηρεάστηκε από κλιματικούς και γεωπολιτικούς παράγοντες.
Μια έντονη ξηρασία, με ταμιευτήρες στο 38% της μέγιστης χωρητικότητάς τους, έδωσε αναζωογόνηση στη χρήση του άνθρακα. Η χαμηλή βροχόπτωση μείωσε τη συμβολή της υδραυλικής παραγωγής στο 7,3% του συνόλου στο ηλεκτρικό σύστημα. Το φαινόμενο αυτό ανάγκασε τη ζήτηση να αντισταθμιστεί με άνθρακα και φυσικό αέριο, που συνεισέφεραν το 31,1%, δηλαδή σχεδόν το ένα τρίτο της ενεργειακής ζήτησης εκείνη την εποχή.
Παρά την ανάγκη χρήσης περισσότερου άνθρακα, που σήμαινε αύξηση της παραγωγής ενέργειας, αυτό έφερε επίσης σημαντική αύξηση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου, ιδίως του CO2, γεγονός που έρχεται σε αντίθεση με τις περιβαλλοντικές δεσμεύσεις της Ισπανίας σε διεθνείς συμφωνίες όπως αυτή στο Παρίσι.
Ένας άλλος παράγοντας που πρέπει να ληφθεί υπόψη είναι η έλλειψη αύξησης της εγκατεστημένης ισχύος ανανεώσιμων πηγών ενέργειας. Το 2017, αυτά αντιπροσώπευαν το 33,7% της παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας, μείωση σε σύγκριση με το 40,8% που καταγράφηκε το 2016. Η αιολική ενέργεια, από την πλευρά της, κατάφερε να διατηρήσει σταθερή συμμετοχή της τάξης του 19,2%, ίδιο με το 2016, σύμφωνα με τον Fernando Ferrando , πρόεδρος του Ιδρύματος Renovables.
Δεν υπάρχει πρόοδος σε μελλοντική μετάβαση
Ο Pedro Linares, καθηγητής του Τμήματος Ενέργειας και Αειφορίας στο Ποντιφικό Πανεπιστήμιο του Comillas, τόνισε ότι η ενεργειακή μετάβαση στην Ισπανία εμφανίζει συμπτώματα απόφραξης. Η εξάρτηση από το νερό της βροχής ως πόρο για την παραγωγή ενέργειας είναι μεγάλη ευπάθεια, ειδικά σε περιόδους ξηρασίας. Η έλλειψη βροχοπτώσεων και οι περιορισμένες επενδύσεις σε νέες εγκαταστάσεις ανανεώσιμων πηγών ενέργειας έχουν αφήσει το ηλεκτρικό σύστημα της Ισπανίας με λίγες εναλλακτικές λύσεις αντί των ορυκτών καυσίμων.
Το πρόβλημα επιδεινώνεται όταν η υδραυλική παραγωγή, συνήθως μια από τις πιο καθαρές τεχνολογίες, υφίσταται σημαντική πτώση. Υπό αυτή την έννοια, οι θερμοηλεκτρικοί σταθμοί με καύση άνθρακα, μαζί με το φυσικό αέριο, καθίστανται απαραίτητοι, γεγονός που με τη σειρά του μεταφράζεται σε αύξηση των εκπομπών CO2. Ο καθηγητής Linares προειδοποιεί ότι αυτή η κατάσταση δεν είναι βιώσιμη μακροπρόθεσμα και ότι η κλιματική αλλαγή θα μπορούσε να καταστήσει σταθερή τη χαμηλή υδραυλική ικανότητα στο μέλλον.
Για να διορθωθεί αυτή η τάση, ο Linares προτείνει στην Ισπανία να αναπτύξει μια μακροπρόθεσμη στρατηγική με στόχο τη σταδιακή αντικατάσταση της χρήσης άνθρακα και, αργότερα, φυσικού αερίου με ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, με απώτερο στόχο την επίτευξη πλήρους απαλλαγής από τον άνθρακα του ηλεκτρικού συστήματος.
Ο ρόλος των πολιτικών και οικονομικών παραγόντων στην ενεργειακή μετάβαση
Οι αρχές, μαζί με εμπειρογνώμονες του ενεργειακού τομέα, συμφωνούν ότι το υπάρχον μπλοκάρισμα πρέπει να αρθεί στην πορεία προς μια πιο βιώσιμη ενεργειακή μετάβαση με λιγότερη εξάρτηση από τα ορυκτά καύσιμα. Ωστόσο, υπάρχουν πολλά εμπόδια, όπως τα ενεργειακά ολιγοπώλια και τα κεκτημένα συμφέροντα γύρω τους, που δυσκολεύουν την αλλαγή του μοντέλου.
Πολλοί ειδικοί πιστεύουν ότι η ανάπτυξη των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας πρέπει να επιταχυνθεί για να αποτραπεί ο άνθρακας και το φυσικό αέριο από το να συνεχίσουν να αποτελούν τις άμεσες λύσεις σε περίπτωση έλλειψης νερού. Επισημαίνουν το παράδειγμα ορισμένων ευρωπαϊκών χωρών όπως η Δανία, η Γερμανία και η Ολλανδία, που δεν σταμάτησαν να επενδύουν στη βελτίωση των ηλεκτρικών τους συστημάτων. Αυτές οι χώρες επιδιώκουν να εγκαταλείψουν τα ορυκτά καύσιμα και την πυρηνική ενέργεια υπέρ ενός συστήματος βασισμένου σχεδόν εξ ολοκλήρου στις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας.
Ειδικότερα, τα οφέλη από τη μετάβαση προς ένα μοντέλο ανάπτυξης που βασίζεται στις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας περιλαμβάνουν σημαντική μείωση των εκπομπών του θερμοκηπίου, μεγαλύτερη ενεργειακή αυτονομία, μακροπρόθεσμη μείωση του κόστους και παγκόσμια οικονομική ηγεσία που συνδέεται με τις καθαρές τεχνολογίες.
Μέγα δημοπρασίες χωρίς άνθρακα και τιμές πισίνας
Τα τελευταία χρόνια, η κυβέρνηση της Ισπανίας προώθησε ενεργειακές δημοπρασίες για την ανάθεση νέων έργων ανανεώσιμων πηγών ενέργειας. Αυτή η διαδικασία επέτρεψε να επιτευχθούν 2020 νέα μεγαβάτ δυναμικότητας ανανεώσιμων πηγών ενέργειας το 8.737, γεγονός που βοήθησε στον στόχο της επίτευξης 20% των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας εκείνη τη χρονιά, σύμφωνα με τη Συμφωνία του Παρισιού.
Όσον αφορά τις τιμές της πισίνας, αυτή τη στιγμή, η παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας έχει κατά προσέγγιση κόστος 53 ευρώ ανά μεγαβατώρα (MWh). Ωστόσο, σε ορισμένες περιοχές του κόσμου, όπως το Μεξικό, οι τιμές έχουν γίνει πολύ χαμηλότερες, περίπου 17 ευρώ ανά MWh σε μια πρόσφατη δημοπρασία, υπογραμμίζοντας τις ανταγωνιστικές δυνατότητες των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας όταν χρησιμοποιούνται σε μεγάλη κλίμακα.
Παρά τις προόδους αυτές, αρκετοί ειδικοί του κλάδου επισημαίνουν ότι η εξέλιξη προς ένα μείγμα 100% ανανεώσιμων πηγών ενέργειας είναι ακόμα αργή. Τεχνολογίες όπως η ηλιακή και η αιολική βρίσκονται σε στάσιμη φάση σε σύγκριση με άλλες χώρες και η έλλειψη συγκεκριμένων σχεδίων για τη μόνιμη εξάλειψη του άνθρακα και της πυρηνικής ενέργειας παραμένει σημαντική πρόκληση.
Το μέλλον του ηλεκτρικού συστήματος και η ανάγκη επανεφεύρεσης του μοντέλου
Η τρέχουσα κατάσταση θέτει ένα περίπλοκο σενάριο, όπου οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, αν και αυξάνονται, δεν είναι σε θέση να καλύψουν τη ζήτηση στο σύνολό της. Η έλλειψη προόδου στην τεχνολογία αποθήκευσης ενέργειας είναι ένας περιορισμός που μας αναγκάζει να καταφεύγουμε σε θερμικές μονάδες άνθρακα και αερίου σε κρίσιμες στιγμές.
Από την άλλη πλευρά, η πυρηνική ενέργεια εξακολουθεί να αποτελεί βασική πηγή στο ενεργειακό μείγμα της Ισπανίας. Οι υποστηρικτές αυτής της τεχνολογίας υποστηρίζουν ότι η ασφάλεια και η αξιοπιστία των πυρηνικών σταθμών ηλεκτροπαραγωγής είναι απαραίτητες για τη διατήρηση της ισορροπίας του συστήματος ενώ κινείται προς την απαλλαγή από τις ανθρακούχες εκπομπές.
Κοιτάζοντας στο μέλλον, οι επενδύσεις συνεχίζουν να επικεντρώνονται στην ανάπτυξη μεγάλης κλίμακας αποθήκευσης, όπως μπαταρίες και τεχνολογίες υδραυλικής άντλησης, που επιτρέπουν μεγαλύτερη ευελιξία στο ηλεκτρικό σύστημα. Ωστόσο, όσο αυτές οι τεχνολογίες δεν έχουν αναπτυχθεί πλήρως, η εξάρτηση από τα ορυκτά καύσιμα θα συνεχίσει να είναι πραγματικότητα βραχυπρόθεσμα.
Είναι σημαντικό οι δημόσιες πολιτικές και οι επιχειρηματικές αποφάσεις να επιταχύνουν αυτή τη διαδικασία, για να εγγυηθούν ένα βιώσιμο, καθαρό και προσβάσιμο ενεργειακό μέλλον για όλους. Τώρα περισσότερο από ποτέ, η μετάβαση προς ένα ενεργειακό μείγμα που βασίζεται κυρίως στις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας είναι ταυτόχρονα ευκαιρία και κυρίαρχη ανάγκη.
Καθώς η ζήτηση ηλεκτρικής ενέργειας συνεχίζει να αυξάνεται και οι τεχνολογίες ανανεώσιμων πηγών ενέργειας βελτιώνονται, το κλειδί θα είναι η υποστήριξη της ανάπτυξής τους μέσω φιλόδοξων πολιτικών και της ενσωμάτωσης λύσεων αποθήκευσης που εγγυώνται τη σταθερότητα των ηλεκτρικών συστημάτων.